Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda Türkçe'nin Yeri ve Önemi

Görsel: Engin Akyurt, Pexels

Türkiye Cumhuriyeti Anayasa'sında Türkçe'ye iki maddede yer verilir: Madde 3 ve Madde 42. 

3. madde; devletin bütünlüğünü, dilini, bayrağını, milli marşını ve başkentini tanımlar. Türkiye Devleti'nin dilinin Türkçe olduğunu belirtir.

42. madde; eğitim ve öğrenim ile ilgili anayasal temelleri düzenler.  Eğitim ve öğretim kurumlarında anadil olarak yalnızca Türkçe'nin okutulabileceğini ve öğretilebileceğini bildirir.

4. maddeye göre Anayasa'nın ilk üç maddesinin hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

Tüm bunlar, Anayasa'da Türkçe'nin önemini vurgular.

***

3. ve 42. maddelenin Anayasa'da yer alan tam metni şöyledir:

"BİRİNCİ KISIM" / "GENEL ESASLAR"

III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti

MADDE 3- Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.

Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır.

Millî marşı “İstiklal Marşı”dır.

Başkenti Ankara’dır.

***

"İKİNCİ KISIM" /"ÜÇÜNCÜ BÖLÜM"

Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler

II. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi

MADDE 42- Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.

Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.

Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılâpları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.

Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz.

İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır.

Özel ilk ve orta dereceli okulların bağlı olduğu esaslar, Devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak, kanunla düzenlenir.

(Ek fıkra: 9/2/2008-5735/2 md.; İptal: Anayasa Mahkemesinin 5/6/2008 tarihli ve E.: 2008/16, K.: 2008/116 sayılı Kararı ile. )

Devlet, maddî imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin, öğrenimlerini sürdürebilmeleri amacı ile burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar. Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.

Eğitim ve öğretim kurumlarında sadece eğitim, öğretim, araştırma ve inceleme ile ilgili faaliyetler yürütülür. Bu faaliyetler her ne suretle olursa olsun engellenemez.

Türkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez. Eğitim ve öğretim kurumlarında okutulacak yabancı diller ile yabancı dille eğitim ve öğretim yapan okulların tabi olacağı esaslar kanunla düzenlenir. Milletlerarası andlaşma hükümleri saklıdır.