Etiketler

Rötuş Sözcüğünün Anlamı, Kökeni ve Türkçesi

Pexels, Jadson Thomas

Türk Dil Kurumu'na (TDK) Göre Sözcük Anlamı 

1. isim Fotoğrafçılıkta resimleri basmadan önce negatif üzerinde düzeltme işi.

2. isim Düzeltmek amacıyla yapılan değiştirme.


Köken

Fotoğrafçılık, resim, baskı ve hatta günlük konuşma dilinde sıkça kullandığımız “rötuş” sözcüğü, yabancı dil kökenlidir. Türkçe'ye Fransızcadan geçmiş bir alıntıdır. Fransızca retouche kelimesi, re- (yeniden, tekrar) ön eki ile toucher (dokunmak, değmek) fiilinin birleşmesinden oluşur. Yani sözcüğün orijinal dilindeki anlamı “yeniden dokunmak, küçük düzeltmeler yapmak”tır.

  • retouche (isim)
  • retoucher (fiil)



Fransızcada bu sözcük, 18. yüzyıldan itibaren özellikle resim ve baskı işlerinde “ufak tefek düzeltme” anlamında kullanılmış, zamanla fotoğrafçılık ve tasarım alanlarında da yerleşmiştir. Osmanlı döneminde Batı sanat tekniklerinin yaygınlaşmasıyla birlikte kelime Türkçeye girmiştir. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başında fotoğraf stüdyoları, matbaalar ve ressam atölyeleri için vazgeçilmez bir terim hâline gelmiştir.


Günümüz Türkçesi'nde Rötuş Sözcüğü

Modern kullanımda “rötuş” sözcüğü hem somut hem mecazî anlamlarda karşımıza çıkar:

  • Somut: Fotoğrafın üzerindeki lekelerin giderilmesi, çizimin hatalarının düzeltilmesi, bir eşyadaki kusurun giderilmesi.
  • Mecaz: Bir konuşmanın, yazının ya da projenin ufak değişikliklerle iyileştirilmesi (“Metin üzerinde biraz rötuş yapmam lazım.”).


Not

“Rötuş” sözcüğünün kökeninde “dokunma” anlamı olması ilginçtir; aslında bir esere yapılan rötuş, ona yeniden “incelikle dokunmak” gibidir. Bu dokunuş bazen bir renk değişikliği, bazen bir hatanın giderilmesi, bazen de eserin ruhunu güçlendirecek küçük bir ekleme olabilir.

Bu bağlamda otomobil tamircileri de sözcüğü otomobilin kaportasında ve boyasında yapılan "küçük düzeltme", "yeniden dokunuş" anlamında sık kullanılırlar. 



İngilizce'de Kullanılır mı?

Fransızca'dan İngilizce'ye geçmiş biçimi "retouch" sözcüğüdür. Ancak telaffuzu tamamen farklıdır. “Rötuş” sözcüğünün birebir Fransızca biçimi "retouche" veya "retoucher" İngilizcede neredeyse hiç kullanılmaz; bunun yerine aynı anlamı veren İngilizce şu sözcükler vardır.


  • retouch, photo retouching, touch-up, repair, adjustment, revision, tweak, fine-tuning


Türkçe'de Yanlış Kullanım

  • "Rütuş"


Türkçe Karşılık Önerileri

Türk Dil Kurumu, “rötuş” karşılığı olarak düzeltme veya düzeltme işi ifadesini verir. Ancak bu genel ve kapsayıcı sözcükler, rötuşun “ince, ufak, estetik amaçlı müdahale” anlamını tam olarak yansıtmayabilir. Daha anlam odaklı karşılıklar arasında şunlar değerlendirilebilir:

  • Yeniden dokunuş
  • Son düzeltme
  • İnce ayar
  • Ufak düzenleme


Özellikle görsel sanatlarda ve fotoğrafçılıkta “rötuş” yerine “düzeltme” demek alışkanlıklar nedeniyle kulağa yetersiz gelebilir. Bu gibi nedenlerle bazı alanlarda yabancı kökenli sözcüğün kullanımına devam edilirken, genel dilde Türkçe karşılıklar tercih edilebilir. Alışkanlıkların dilin üzerindeki dönüştürücü etkisini göz önünde bulundurarak her alanda Türkçe karşılıkları kullanmanın daha iyi bir seçenek olabileceği de değerlendirilmelidir.


Labels:

Yorumlar

Yorum Gönder

Popüler Yayınlar