"Büyük" Ortadoğu Projesi: Ortadoğu mu Büyük, Yoksa Proje mi Büyük?

 

Görsel: Gökhan Sirkeci, Pexels

Yazar: Alper Kaya

Şu soruya yanıt arayalım:

- Projedeki "büyük" ifadesi Ortadoğu'nun büyütülmesini yani geliştirilmesini mi, projenin coğrayfa olarak büyük bir alanı kapsadığını mı, yoksa projenin büyük bir proje olduğunu mu anlatıyor? BOP'ta Ortadoğu mu büyük, projenin kendisi mi büyük?

“Büyük Orta Doğu Projesi (Greater Middle East Initiative)” ifadesindeki “büyük/greater” sözcüğü birkaç boyutu aynı anda ima eder, ama asıl vurgu coğrafî kapsama alanına yöneliktir.

• İlgili Yazı: Büyük Ortadoğu Projesi Nedir?

1. Coğrafî Anlamı 

Geleneksel olarak Ortadoğu denildiğinde, daha dar bir tanım kullanılır: Türkiye, İran, Irak, Arap Yarımadası, Suriye, Lübnan, İsrail, Ürdün, Filistin.

Fakat BOP’ta “büyük” denildiğinde bu tanım genişletilmekte ve Kuzey Afrika (Fas, Cezayir, Libya, Tunus, Mısır), Güney Asya (Afganistan, Pakistan), hatta Orta Asya’nın bazı bölümleri de dâhil edilmektedir.

Yani “büyük” burada “genişletilmiş Ortadoğu” anlamına gelmektedir.

2. Siyasi/İdeolojik Anlamı

“Büyük” ifadesi aynı zamanda bir iddia ve prestij vurgusu taşımaktadır. ABD ve Batı dünyası, bu girişimi sıradan bir diplomatik paket değil, “tarihî ölçekte dönüşüm yaratacak büyük bir proje” olarak sunmak istemiştir.

• İlgili Yazı: BOP Müttefikleri Hangi Ülkelerdir?

Dolayısıyla “büyük” kelimesi, hem coğrafyanın büyüklüğünü hem de projenin hedeflediği dönüşümün kapsamını işaret etmektedir.

3. Ortadoğu’nun kendisi mi büyük?

Hayır. Buradaki “büyük” Ortadoğu’nun kendisine bir nitelik atfetmemektedir.

Yani “Ortadoğu büyük bir yer” veya "Biz Ortadoğu'yu büyük ve gelişmiş bir yer haline getireceğiz" denmek istenmemektedir; aksine, “biz Ortadoğu kavramını genişletiyoruz” denmek istenmektedir.

İngilizcesi “Greater Middle East”, yani “Genişletilmiş Ortadoğu” şeklinde çevrildiğinde anlam daha net ortaya çıkmaktadır. 

Kısacası, BOP’taki “büyük”, esas olarak coğrafî genişlemeyi anlatmaktadır. Ancak aynı zamanda projenin adındaki "büyük" sıfatına projenin iddialı, kapsamlı ve dönüştürücü bir girişim olduğunu ima eden sembolik bir anlam da yüklenmiştir.

• İlgili yazı: BOP'un Hedefinde Hangi Ülkeler Var?