İran'da 15 Milyon Kişi Türkçe Konuşuyor

İran’da Türkçe Konuşan Nüfus

Tebriz, İran

İran denince akla ilk gelenler Fars kültürü, şiir ve tarih oluyor. Ancak bu büyük ülkenin içinde sessiz bir gerçek saklı: İran’da yaklaşık 10 ila 15 milyon kişi Türkçe konuşuyor. Evet, yanlış duymadınız. Güney Azerbaycan olarak bilinen Tebriz ve çevresinden başlamak üzere, Hemedan, Erdebil, Zencan, Urmiye ve hatta başkent Tahran’ın bazı mahallelerine kadar uzanan geniş bir coğrafyada Azerbaycan Türkçesi, günlük hayatın ayrılmaz bir parçası. Peki bu kadar büyük bir Türkçe konuşur nüfus neden küresel Türkçe haritalarına dâhil edilmiyor? Medyada neden bu kadar görünmezler? Cevaplar, tarihsel, politik ve kültürel katmanlarda gizli…

1. Güney Azerbaycan: Haritada Görünmeyen Türk Dünyası

İran'ın kuzeybatısındaki Güney Azerbaycan, tarih boyunca Türkler için önemli bir merkez oldu. Tebriz, uzun yıllar Türk hanedanlarının başkenti konumundaydı. Bugün bu bölge hâlâ büyük ölçüde Türkçe konuşan nüfusa ev sahipliği yapıyor. Ancak uluslararası haritalarda ya da Türkçe konuşulan bölgeleri gösteren içeriklerde İran neredeyse tamamen göz ardı ediliyor.

2. Sayılar Ne Diyor? İran’daki Türkçe Konuşur Nüfusun Demografisi

İran'daki Türkçe konuşan nüfusun sayısı kesin olarak bilinmese de, çeşitli akademik kaynaklar ve saha araştırmaları bu sayıyı 10 ila 15 milyon arasında gösteriyor. Bu rakam, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin toplam nüfusunu aşacak büyüklükte. Üstelik bu nüfus yalnızca Güney Azerbaycan'la sınırlı değil; Tahran gibi büyük şehirlerde, göç nedeniyle yoğun Türk nüfusu bulunuyor.

İran'da Türkçe Konuşan Nüfusun Yoğunlukla Yaşadığı Bölgeler, Türkçe Konuşan Dünya

3. İran’da Türkçenin Sosyal ve Siyasi Görünürlüğü

İran anayasasında Farsça resmî dil olarak tanımlanmış durumda ve eğitim dili de yalnızca Farsça. Bu durum, Türkçe konuşan toplulukların kültürel haklarına erişimini büyük ölçüde kısıtlıyor. Azerbaycan Türkçesi, sadece evlerde ve günlük yaşamda kullanılıyor. Televizyon, okul, gazete gibi kamusal alanlarda neredeyse hiç yer bulamıyor.

4. Neden Sessizlik? Medyada, Haritalarda ve Siyasette Dışlanma

Bu görünmezlik sadece İran devleti kaynaklı değil. Uluslararası medya, dil atlasları ve hatta Türk dünyası ile ilgili yayınlar dahi İran’daki Türkleri çoğu zaman hesaba katmıyor. Bunun nedeni hem İran’ın iç politik hassasiyetleri hem de diaspora topluluklarının sesini yeterince duyuramaması.

5. Türk Dünyası Açısından Bu Nüfus Neden Önemli?

İran’daki Türkçe konuşan nüfus, sadece sayı açısından değil, tarihî, kültürel ve jeopolitik anlamda da büyük öneme sahip. Bu topluluk, Türk dünyasının güneydoğu kanadını oluşturuyor. Türkiye, Azerbaycan ve Orta Asya’daki Türk Cumhuriyetleriyle kültürel bağları olan bu insanlar, Türk dilinin yaygınlığı ve devamlılığı açısından kritik bir konumda. Ancak görünmez kaldıkça, bu potansiyelin yeteri kadar fark edilemiyor.

Sonuç:

İran’da milyonlarca insan Türkçe konuşuyor ancak bu gerçek ne haritalarda ne haberlerde yeterince yer bulabiliyor. Türkçenin küresel varlığını daha doğru temsil etmek için İran’daki Türkçe konuşur nüfusu da içine alan daha kapsayıcı bakışlara ihtiyaç var. Bu sessiz çoğunluğu görünür kılmak, sadece bir istatistik meselesi değil; aynı zamanda kültürel adaletin de bir gereğidir.

Doğu Azerbaycan

Görsel: Yamaha5

Doğu Azerbaycan, (Farsça: استان آذربایجان شرقی, Ostān-e Āzārbāijān-e Sharqī), İran'ın 31 eyaletinden birisidir ve ülkenin Güney Azerbaycan bölgesinde yer alır. Aynı zamanda İran Azerileri'nin en yoğun olarak bulundukları eyalettir. Doğu Azerbaycan İran'ın 31 eyaletinden birisidir ve ülkenin Güney Azerbaycan bölgesinde yer alır. Aynı zamanda İran Azerileri'nin en yoğun olarak bulundukları eyalettir.

Ülkenin kuzeybatısında yer alan Doğu Azerbaycan'ın kuzeyinde; Ermenistan ile Kuzey Azerbaycan, doğusunda Erdebil, güneyinde Zencan ve batısında Batı Azerbaycan eyaletleri bulunur. Nüfusu 4 milyona yakın ve yüzölçümü 47.830 kilometrekare olan eyaletin merkezi Tebriz'dir. Halkın çoğunluğu İran Azerisi'dir. ve Azeri Türkçesi konuşmaktadır.

Doğu Azerbaycan Eyaleti, 2016’da resmî sayımlara göre 3.909.652 kişilik nüfusa sahiptir. 

Kaynaklar: Statistical Centre of Iran, Iran Statistical Yearbook 1394 (2015–2016)