Dünyaca Ünlü Türk Fizik Mühendisi ve Bilim İnsanı Canan Dağdeviren Beyin Kanaması Geçirdi

Canan Dağdeviren

Dünyaca ünlü 40 yaşındaki fizik mühendisi Canan Dağdeviren, 9 Haziran’da geçirdiği beyin kanamasının ardından uzun süre yoğun bakımda kaldı. Tedavisi hâlen sürerken, yaşadığı bu sağlık sorununu bir Instagram paylaşımıyla kamuoyuyla paylaştı. 

Ölümden döndüğünü, iyileştiğini, yeniden doğduğunu anlattı. 

"Yarım kalan projelerim için yeniden hayata merhaba dedim. 1. yaş günüm kutlu olsun!" dedi.

Canan Dağdeviren'in Instagram Hesabından

Canan Dağdeviren'in Kısa Özgeçmişi

Canan Dağdeviren (d. 4 Mayıs 1985, İstanbul) — Türk fizik mühendisi, malzeme bilimci ve biyomühendis. Hacettepe Üniversitesi Fizik Mühendisliği bölümünden 2007’de mezun oldu; ardından 2009’da Sabancı Üniversitesi’nde malzeme bilimi alanında yüksek lisans yaptı .

Aynı yıl Fulbright bursuyla ABD’ye gitti ve Illinois Üniversitesi’nde (UIUC) malzeme bilimi ve mühendisliği doktorasını 2014’te tamamladı. Doktora çalışmaları sırasında, esnek, vücut içi enerji toplayan piezoelektrik cihazlar gibi çığır açan teknolojiler geliştirdi 

Sonrasında Harvard Üniversitesi’nde Junior Fellow olarak kıymetli beyin enjekte edebilir (MiNDS) sistemler üzerine çalıştı; 2017’den bu yana MIT Media Lab’da LG Kariyer Geliştirme Profesörü ve Conformable Decoders araştırma grubunun yöneticisi olarak görev yapıyor 

Dağdeviren’in araştırmaları, giyilebilir ve implant edilebilir biyomedikal cihazlar, enerji hasadı sistemleri, giyilebilir ultrason yama (özellikle meme kanseri erken teşhisi uygulamalarında) gibi alanlarda yoğunlaşıyor 

Aldığı başlıca ödüller:

• MIT Technology Review “35 Yaş Altı Yenilikçiler” (2015)
• Forbes “30 Under 30” (2015)
• Harvard Society of Fellows'ta ilk Türk Junior Fellow (2014)
• Science and SciLifeLab “Translational Medicine” ödülü 

Genç yaşta kazandığı bu başarılarıyla, hem akademi hem de teknoloji dünyasında saygın ve ilham verici bir araştırmacı olarak öne çıkmaktadır.

***

MIT Web Sitesinde Canan Dağdeviren ve çalışmaları şöyle anlatılmaktadır:

Canan Dağdeviren

Medya Sanatları ve Bilimleri Doçenti;

LG Kariyer Gelişim Profesörü (Medya Sanatları ve Bilimleri)

Uyumlu Kod Çözücüler

Canan Dağdeviren, Ocak 2017’de MIT Media Lab’de yeni kurulan Conformable Decoders (Uyumlu Kod Çözücüler) araştırma grubunu yönetmek üzere fakülteye katıldı. Bu grup, hedef nesneyle sıkı bir şekilde bütünleşebilen, algılama, hareketlendirme (aktüatör) ve enerji toplama gibi uygulamalar için mekanik olarak uyum sağlayabilen elektromekanik sistemler geliştirecek. Dağdeviren, doğadan ve insan vücudundan gelen yaşamsal bilgilerin çeşitli fiziksel desenlerde “kodlandığına” inanıyor. Araştırmaları, bu desenleri faydalı sinyallere ve/veya enerjiye “çözen” uyumlu kod çözücülerin oluşturulmasına odaklanıyor.

Dağdeviren, insan vücudunun kıvrımlı yüzeylerine zarar görmeden veya cihaz performansında kayda değer bir değişim olmadan bükülebilen, katlanabilen, gerilebilen/esneyebilen, sarılabilen ve vücuda yerleştirilebilen çok çeşitli piezoelektrik sistemler geliştirdi. Malzeme bilimi ve mühendisliği alanındaki doktorasını Illinois Üniversitesi Urbana-Champaign kampüsünde tamamladı. Doktora çalışmaları, desenleme tekniklerinin keşfi ve piezoelektrik biyomedikal sistemlerin geliştirilmesine odaklanıyordu. Toplu doktora araştırmaları arasında esnek mekanik enerji toplayıcılar, çok işlevli kalp damarı stentleri, giyilebilir tansiyon sensörleri ve esneyebilir cilt sertliği algılayan biyoyamalardan oluşuyordu.

Harvard Üniversitesi’nin Society of Fellows (Üyeler Derneği) Junior Fellow (Genç Üye) unvanıyla, MIT David H. Koch Entegre Kanser Araştırmaları Enstitüsü’nde doktora sonrası çalışmalarını yürüttü. Bu çalışmalarda, Parkinson hastalığı gibi nörolojik bozuklukların tedavisi için istenildiğinde ilaç verebilen ve aynı anda nöral aktiviteyi hassas ve seçici bir şekilde elektriksel olarak modüle edebilen, çok işlevli, minimal invaziv beyin “injectrode”ları tasarlayıp üretti.

Dağdeviren’in çalışmaları Smithsonian, MIT Technology Review, Popular Mechanics, CBS News, LA Times, BBC News, New Scientist, Medical Daily, IEEE Spectrum, Physics World, Nature Materials, C&ENews, Forbes ve Qmed/Medical Product Manufacturing News gibi çeşitli saygın medya kuruluşları tarafından tanındı. 2015 yılında MIT Technology Review tarafından “35 Yaş Altı En İyi 35 Yenilikçi” (mucit kategorisi) listesine ve Forbes tarafından “Bilimde 30 Yaş Altı En İyi 30” listesine seçildi. 2017 yılında American Academy of Achievement tarafından “İnovasyon ve Teknoloji Elçisi” seçildi. 2019’da, ABD Ulusal Mühendislik Akademisi (NAE) tarafından ülkenin en parlak 87 genç mühendisi arasında gösterildi ve NAE’nin 25. yıllık “ABD Mühendislikte Ufuklar” sempozyumuna katılmaya davet edildi. 2021 yılında ise iki ödüle layık görüldü: ABD Ulusal Bilim Vakfı'nın (NSF) Fakülte Erken Kariyer Gelişim Programı (CAREER) ödülü ve 3M Kadrolu Olmayan Öğretim Üyesi Fakülte Ödülü.

Canan Dağdeviren 14 Nisan 2025'te X hesabında şu paylaşımı yapmıştı: 

Tarihe not düşülsün: Bugün, 14 Nisan 2025. Atatürk Cumhuriyeti’nin herkes için eşit olan sisteminde eğitim alan bir birey olarak, yıllar önce üzerinde çalışmaya başladığım giyilebilir ultrason cihazımı uzaya gönderdim—tarihte ilk kez tamamı kadınlardan oluşan ilk uzay ekibi ile🚀

Canan Dağdeviren, X Hesabından, 14.04.2025

21 Kasım 2023'te X hesabında şu paylaşımı yapmıştı:

BBC'nin düzenlediği, 100 ilham verici ve etkili kadın listesine seçilmiş olmaktan, Cumhuriyet'in 100. yılında Türkiye Cumhuriyeti'ni temsil ederek "Biz de varız!" diyebilmekten dolayı çok mutluyum. Medikal cihaz buluşlarım dünya kadınlarına ve onların sevenlerine armağan olsun!

Canan Dağdeviren BBC'nin 100 etkili ve ilham verici kadın listesinde

 Wiley, Canan Dağdeviren ile yapılan aşağıdaki röportajı yayınlamıştır.

Mühendislikte Kadınlar: Canan Dağdeviren ile Bir Röportaj

Kelly Kerridge, Kıdemli Pazarlama Müdürü, Wiley

Artık bir sır değil: Mühendislik sadece erkeklere ait bir alan değil. Algılar – ve demografi – değişiyor ve Wiley, mühendislikte kadınların profilini yükseltmeye ve gelecekteki nesillere ilham vermeye yönelik bu hareketin gururla bir parçası.

Bu yazıda, yazarlar, editörler, yayın kurulu üyeleri ve dernek temsilcileriyle yapılan röportajlardan oluşan bir koleksiyon içinde mühendislik araştırmacılarını kutluyoruz. Bu bölümde, Advanced Intelligent Systems dergisinin yayın kurulu üyesi Canan Dağdeviren ile tanışıyoruz.

Soru: Adınız, unvanınız ve çalışma/araştırma alanınız nedir?

Yanıt: Canan Dağdeviren, MIT Media Lab, Medya Sanatları ve Bilimleri Bölümü’nde Doçent, LG Kariyer Geliştirme Profesörü.

2017 yılının Ocak ayında MIT Media Lab’de yeni kurulan “Conformable Decoders” (Uyumlu Kod Çözücüler) araştırma grubunun direktörlüğünü yapmak üzere fakülteye katıldım. Grubum, hedef nesneyle hassas bir şekilde bütünleşebilen, mekanik olarak uyumlu elektromekanik sistemler yaratıyor; bunlar algılama, hareket ettirme (aktüasyon), enerji toplama gibi birçok alanda kullanılabiliyor. Doğadan ve insan vücudundan gelen yaşamsal bilgilerin çeşitli fiziksel desenlerle “kodlandığına” inanıyorum. Araştırmalarım, bu desenleri faydalı sinyallere ve/veya enerjiye dönüştürebilecek sistemler yaratmaya odaklanıyor.

Soru: Mühendisliği neden kariyer yolu olarak seçtiniz?

Yanıt: Bilime olan ilgim çok uzun zamandır vardı. Küçükken taşı parçalara ayırarak atomu bulmaya çalıştığımı hatırlıyorum. Beni destekleyen babam sayesinde bir elektron mikroskobu gördüm ve atomu bu şekilde bulamayacağımı fark ettim ama bu, bilime olan tutkumun ne kadar güçlü olduğunu da kanıtladı. Birkaç ay sonra babam bana iki kez Nobel ödülü kazanmış, radyoaktivite üzerine öncü çalışmalarıyla tanınan Fransız bilim insanı Marie Curie’nin biyografisini verdi. Ondan etkilendim ama babamın beklediği şekilde değil — ben Marie'nin eşi Pierre Curie’ye, yani “bilimsel aşkıma” âşık oldum. Pierre ve kardeşi Jacques, 1880 yılında piezoelektriği tanımlayan ilk kişilerdendi. Yunanca “piezein” kelimesi “sıkmak, bastırmak” anlamına gelir. Piezoelektrik malzemeler sıkıştırıldığında ya da şekli bozulduğunda elektrik yükü üretir — iki taşı birbirine çarpınca çıkan kıvılcım gibi.

Bu ilgi kişisel bir hâl aldı çünkü dedemin kalp yetmezliğinden dolayı hayatını kaybettiğini öğrendim. O gün kendime, kalp hastaları için bir şey yapmaya söz verdim ve dedemin vefat ettiği yaş olan 28’de bunu başarmayı hedefledim. Şubat 2014’te kalp hastalarına adadığım cihaz tamamlandı ve bu çalışma, Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisinde yayımlandı. Çalışmamda, kalp, akciğer ve diyafram hareketinden piezoelektrik enerji toplayan ve depolayan biyouyumlu cihazlar geliştirildi. Bu teknoloji, düzensiz kalp atışlarını düzenleyen kalp pillerinin yerini alabilecek potansiyele sahip ve hayati organların çalışmaya devam etmesi için enerji sağlayabiliyor. Bu katkım, 29 Nisan 2014’te 20.000 dolarlık Illinois İnovasyon Ödülü ile onurlandırıldı — hem de tam 28 yaşımdayken!

Lisans eğitimimi Ankara’daki Hacettepe Üniversitesi Fizik Mühendisliği bölümünde tamamladım. Babam bu alanda kadın olarak zorlanacağımı ve iş bulamayacağımı düşünüyordu ama ben yılmadım. Malzeme ve fizik mühendisliği eğitimi aldım, kıvılcımların arkasındaki bilimi öğrendim, ilk cihazlarımı tasarladım… ve hiç başvuru yapmadan MIT’den öğretim üyeliği teklifi aldım!

Soru: Mühendislikte size en çok ne ilham veriyor?

Yanıt: Pek çok bilim insanı ve mühendis doğadan ilham alır. Ancak bizim cihaz odaklı araştırmalarımız, doğrudan aile üyelerimizin ve yakın arkadaşlarımızın hastalıklarından, dolaylı olarak da tüm insanlıktan ilham alıyor. İspanyol gitarist ve besteci Paco de Lucía’nın dediği gibi, “Ellerde, kalbin söylemek istediğini yapacak bir yol vardır.” İşimin en heyecan verici yönü, gelecekte geliştirdiğimiz cihazlardan birinin bir hastanın hayatına dokunma ihtimali.

Soru: Mühendislik alanında kadınların karşılaştığı zorluklar nelerdir?

Yanıt: İnsan vücudunu daha iyi anlamak için, vücutla uyumlu, üzerine yerleşebilen ya da içine entegre olabilen cihazlara ihtiyacımız var. Bu cihazlar, kullanıcının farkında bile olmayacağı bir biçimde, gerçek zamanlı, sürekli, kesintisiz ve zahmetsiz sağlık çözümleri sunabilir. MIT Media Lab olarak, geleceği tahmin etmenin en iyi yolunun onu inşa etmek olduğuna inanıyoruz. Daha iyi bir gelecek vizyonunu gerçekleştirmek için medyayı, sanatı ve bilimi birleştiriyoruz.

Kaynaklar: 

Meet Media Lab People, Canan Dagdeviren, MIT, https://www.media.mit.edu/people/canand/overview/

Canan Dağdeviren X hesabı: https://x.com/dagdevirencanan

Women in Engineering: An Interview with Canan Dagdeviren, Wiley, https://www.wiley.com/en-us/network/publishing/research-publishing/inspiring-researchers/women-in-engineering-an-interview-with-canan-dagdeviren