"Dil Düşüncedir" - Pınar Erişen

Korkusuz Gazetesi Yazarı Pınar Erişen, 14 Mayıs 2025 tarihli köşe yazısında dil ve düşünce arasındaki bağa vurgu yaparak "elit" sözcüğünün Türkçe'deki kullanımı ve çağrışımları üzerine bir inceleme yapıyor.

Güzel bir köşe yazısı...İlgiyle okudum, bazı notlar aldım:

• Dil bir milletin kimliği ve dünya algısı üzerindeki etkilidir.
• Dil düşünce sisteminin altyapısını oluşturur. 
• Sözcüklere yüklenen anlamlar önemlidir. 
• Sözcüklerin asıl anlamlarını taşıyacak biçimde doğru kullanımı mesajın doğru aktarımını sağlar.

Özellikle şu anlatımı dikkat çekici buldum:

"Kendi dilini doğru kullanamayan bir toplumda sorun sadece gramer hataları değildir. Bu, aynı zamanda düşünce sisteminin de yeterince gelişmediğinin, kendini doğru dürüst ifade edemediği gibi karşısındakini de kendi sınırları içinde algılayabildiğinin göstergesidir."

"Elit" sözcüğü Türk Dil Kurumu Sözlüğüne göre "seçkin" anlamına geliyor.

Yazar, "elit" veya "seçkin" kavramlarının Türkçe'de olumsuz çağrışımlar yaptığını, ancak aslında toplumun nitelikli bireylerini ifade ettiğini, bu kavramları doğru kullanmanın dilsel bir mesele olmanın yanı sıra toplumsal ve kültürel bütünleşme açısından da çok önemli olduğunu belirtiyor.  

"Elit kavramının yeniden olumlu anlam kazanması; eğitimli, kültürel birikimi olan, liyakat sahibi bireylerin hak ettikleri mevkilerde yer bulabilmesi için şarttır.

İnsanları ‘‘elitist ve seçkinci’’ diye aşağılamak, geri kalmış toplumların ortak hatasıdır. Bugün gelişmiş ülkeler liyakat prensibine dayalı olarak elitisttir ve kişileri hak ettikleri pozisyona koyan sistemleri olduğu için gelişmişlerdir. Gelişmişliğin sırrı işte burada gizlidir."

Yazının ana düşüncesi ilgi çekici, anlamlı ve önemli.

"Elit" Sözcüğünün Kökeni İle İlgili Bilgi

Collins Dictionary sözcüğün İngilizce'deki anlamını "bir topluluğun en güçlü, zengin, yetenekli veya eğitimli üyeleri (the most powerful, rich, gifted, or educated members of a group, community, etc.)" olarak tanımlıyor. 

Oxford sözlüğüne göre İngilizce'deki "elite" sözcüğü Latince "eligere" sözcüğünden Fransızca'ya "élire" eylemi olarak geçmiş. Türkçe'deki tam karşılığı "seçmek" eylemi. Fransızca "élite" sıfatı bu eylemden türetilmiş ve 18. yüzyılın ortalarında İngilizce'ye geçmiş. 

Elit sözcüğünü tam anlamıyla karşılayan bir Türkçe sözcük var: "Seçkin". 

Evet, dil düşünce sistemimizin altyapısını oluşturur. Sözcükler anlam taşır. Sizce anadili Türkçe olan biri için "seçmek" eyleminden türetilmiş "seçkin" sıfatı mı yoksa "élire" eyleminden türetilmiş "élite" sıfatı mı aynı anlamı daha iyi taşıyor?