Millet Sözcüğünün Kökeni ve Anlamları

Sözcük: Millet

Sözcük Kökeni: Yabancı Dil (Arapça)

***

Millet Sözcüğünün Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlüğü'ne Göre Anlamları

1. isim Çoğunlukla aynı topraklar üzerinde yaşayan, aralarında dil, tarih, duygu, ülkü, gelenek ve görenek birliği olan insan topluluğu; ulus, budun.

2. isim Herkes, bir yerde bulunan kimselerin bütünü:

      "Millet tütün paralarını alınca borcunu öder." - Necati Cumalı

3. isim Benzer özellikleri olan topluluk:

      "Şu kadın milletinin kıskançlığının hiç sonu yok." - Ahmet Midhat Efendi

***

İnceleme

“Millet” kelimesi Arapça “millah” (مِلَّة) kökünden gelir.

Bu sözcük Arapçada “inanç sistemi, din, mezhep” anlamındadır.

Kur’an’da “Millet-i İbrahim” ifadesi, “İbrahim’in Dini” anlamında geçer.

Yani “millet” Arapça'da ortak dine mensup topluluk demekti.

Osmanlı döneminde de “millet sistemi” bu anlamı sürdürdü:

"Rum Milleti", "Yahudi Milleti" gibi…

Her “millet”, kendi dini kurallarıyla yönetilirdi.

Ancak 19. yüzyıldan itibaren Avrupa’da yükselen milliyetçilik akımları, bu sözcüğün Türkçe'deki anlamını değiştirdi.

Türkçe'de “Nation” kavramına karşılık olarak “millet” kullanılmaya başlandı.

Cumhuriyet’in ilanından sonra ise “millet” artık dinî değil, ulusal kimliği ifade eder hale geldi.

Bugün “Türk Milleti” dendiğinde ulus kimliğini, ortak kültürü ve dili paylaşan toplum anlatılır.

Bu yüzden “millet” sözcüğünün günümüzdeki karşılığı aslında “ulus”tur.

Ulus sözcüğü eski Türkçe'de "halkın yaşadığı ve belirli sınırları olan toprak parçası" anlamına gelmekteydi. Daha sonra anlam genişlemesi ile birlikte "belirli bir ülkede yaşayan tüm budunları (tüm halkları)" belirtmek için kullanılmaya başlandı. Cumhuriyet'ten sonra ise "siyasi amaçla bir araya gelmiş ve aynı sınırlar içinde yaşayan halkların tamamı" anlamında kullanıldı.

Ulus sözcüğü kapsayıcıdır, ırk ayrımı belirtmemektedir.

Arapça'da Ulus Nasıl İfade Ediliyor?

Arapçada “ulus” ya da “nation” sözcüklerinin karşılığı doğrudan “millet (millah)” değildir.

Bu anlam, iki sözcük ile ifade edilir:

شعب (şa‘b) → halk, ülke halkı (siyasi anlamda)

أمة (umma) → ümmet veya ulus (kültürel, tarihsel anlamda)

Dolayısıyla “Türk halkı” aş-şa‘b at-turkī diye çevrilirken,

“Türk milleti” veya “Türk ulusu” el-umma et-turkiyye olarak söylenir.

İkisinin de çağrışımı farklıdır: biri somut halkı, diğeri tarihsel birliği anlatır. Arapça'da "millet (millah)" sözcüğü bu anlamlarda kullanılmaz.

• Peki Arapça’da “halk” ne anlama geliyor? Türkçedeki anlamından farklı mı?