Çin Gerçekten Bir “Kutu Üreticisi” mi?

Çin'de yüksek teknoloji üretimi giderek gelişiyor.

Yazar: Alper Kaya

Gazeteci ve yorumcu Ertan Özyiğit, bir videosunda Çin için dikkat çekici bir ifade kullandı ve Çin'in bir kutu üreticisi olduğunu söyledi. Bunu duyunca büyük bir şaşkınlık yaşadım. 

Ne demek kutu üreticisi? Bu ifade, gerçekte "karton kutu üreten" anlamında kullanmıyor elbette, dolayısı ile mecazi bir anlatım. 

• Ürünleri montajlayan,
• Yüksek teknolojiyi başka ülkelerden alan,
• Kendi yenilikçi beyin gücü yerine dış tasarım ve teknolojiye bağımlı bir üretim merkezi

demek istiyor.  Kısacası “kutu üreticisi” = “katma değeri düşük montaj ekonomisi” demek.

Bu benzetme, 2000’li yılların başında Çin’in küresel rolünü kısmen yansıtıyordu. Ama 2025’e geldiğimizde tablo artık çok daha farklı.

• İlgili Haber: Birleşmiş Milletler'in En Yenilikçi 10 Ülke Listesinde Çin Almanya'yı Geçti

Çin Gerçekten Hâlâ Sadece Montaj mı Yapıyor?

Kısa cevap: Hayır! 

Montaj yapmaya devam ediyor ama artık işi sadece bu değil.

1. Ar-Ge Gücü: “Taklit eden” değil, “geliştiren” Çin

Çin, 2025 itibarıyla dünyada en çok AR-GE harcaması yapan ikinci ülke. Ülkedeki geçerli patent sayısı 5 milyonu geçti. 2024’te çıkarılan patentlerin yarısından fazlası fiilen ürünleşti — yani artık sadece kâğıt üzerinde değil, sanayiye dönüştü. Bu, Çin’in “kutunun içini doldurma” dönemine geçtiğini gösteriyor.

2. Yarı İletkenler: Zayıf nokta ama büyüyen kapasite

Evet, Çin hâlâ en gelişmiş mikroçipleri üretemiyor. 5-7 nanometrelik çiplerde Tayvan ve Güney Kore önde. Ancak Çin bu açığı kapatmak için büyük yatırımlar yapıyor:

Çin'in 2029’a kadar küresel çip üretim kapasitesinin %30’una sahip olması bekleniyor. Yerli ekipman üretimi ve teknoloji bağımsızlığı stratejik hedef haline geldi. Yani “kutuyu üreten” Çin, artık kutunun içindeki beyni de yapmaya çalışıyor. Dünyanın en iyi eğitim sistemlerinden birine sahip olan bir ülkeden bahsediyoruz, dolayısı ile yakın ve orta vadeli gelecekte daha da ileri gitmeleri kaçınılmazdır.

3. Batarya ve Elektrikli Araçlar: Çin’in şampiyonluk alanı

Burada tablo bambaşka: Dünya batarya üretiminin %75’i Çin’de! Çinli şirketler (CATL, BYD vb.) sadece üretmiyor, yeni kimyalar geliştiriyor.

Elektrikli araç pazarında Çin markaları artık küresel markalarla eşit rekabet içinde. Bu alanlarda Çin, “kutu üreticisi” değil; “teknoloji lideri.”

4. Yapay Zekâ: Sayı çok, kalite artıyor

Çin, yapay zekâ üzerine en çok bilimsel yayın yapan ülke.

Ancak yayınların “etki değeri” (atıf, kalite göstergesi) ABD’nin hâlâ gerisinde. Yani, “çok araştırıyor ama her zaman en iyi sonucu üretmiyor” durumu söz konusu. Bu çabaların zamanla Çin'i niteliksel olarak da öncü konuma getireceğini öngörmek çok da zor değil.

Çin bunların yanı sıra tekstil, kimya, savunma sanayi, yazılım, biyoteknoloji, robotik gibi birçok alanda büyük üretim kapasitesi ile birlikte ürün geliştirme ve araştırma-geliştirme becerilerine sahip.

• İlgili Yazı: Çin'in İnovasyon Alanındaki Gelişiminden Türkiye İçin Çıkarılacak Dersler

“Kutu” Doldu Artık

Çin, bir dönem gerçekten “dünyanın atölyesi”ydi. 

Yani düşük maliyetli, düşük katma değerli üretimlerin merkezi. Ama artık kendi teknolojisini geliştiriyor, marka üretiyor, yüksek teknoloji alanlarında yer kapıyor. Dolayısıyla bugün “Çin bir kutu üreticisidir” demek 2000’lerin dünyasını anlatmak olur. 2025’in Çin’i, o kutunun içine hem beyin hem güç koymaya başladı.

Ertan Özyiğit’in ifadesi, etkileyici bir metafor. Ama bugünün verileriyle bakıldığında, belki kısmen doğru ama büyük ölçüde eksik bir tespit. Çin artık sadece kutuyu değil, kutunun içindekini de üretmeye başladı. Medyada gerçeği tam olarak yansıtmayan öznel yorumlara ve bilgilendirmelere sık rastlıyoruz, dikkatli olmak gerekiyor. İzleyici anlatılanın doğru olduğunu sanıp yanlış düşüncelere kapılabilir.