Türkçe Konuşan Dünya

Türkçe: Sınırları Aşan Bir Dilin Yolculuğu

Türkçe, yalnızca Türkiye’nin yanı sıra, Asya’dan Avrupa’ya, Afrika’dan Amerika’ya kadar geniş bir coğrafyada konuşulan tarihsel ve kültürel derinliği olan bir dildir.

Türkçe Dünyanın Hangi Ülkelerinde Konuşuluyor?

Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

Aslında Türkçe'nin ana yurdu bilindiği üzere Orta Asya'dır. Ancak günümüzde Türkçe konuşan en büyük nüfusa sahip ülke Türkiye Cumhuriyeti'dir. Türkçe, Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde resmî dildir. Yaklaşık 85 milyon kişi Türkiye’de, 400 bin kişi ise KKTC'de Türkçeyi ana dili olarak konuşur. Bu, modern standart Türkiye Türkçesinin temel alanıdır.

Türkçenin Lehçeleri: Türk Dünyasının Dilleri

Türkiye Türkçesi, Oğuz Türkçesi Grubu içinde yer alırken, diğer Türkçe Lehçeleri de büyük bir dil ailesinin parçalarıdır. Bu lehçeler Türkçe'den ayrı diller değildir. Her biri coğrafi ve tarihsel farklarla evrilmiş lehçelerdir, ancak özleri aynıdır.

Aşağıdaki ülkelerde konuşulan Türk Dilleri, Türkçe'nin Lehçeleri olarak değerlendirilir:

Azerbaycan: Azerice, Azerbaycan Türkçesi

Türkmenistan: Türkmence, Türkmen Türkçesi

Özbekistan: Özbekçe, Özbek Türkçesi

Kazakistan: Kazakça, Kazak Türkçesi

Kırgızistan: Kırgızca, Kırgız Türkçesi

Çin (Sincan): Uygur Türkçesi

İran: Güney Azerbaycan Türkçesi

Rusya: Tatar Türkçesi, Başkurt Türkçesi

Ukrayna (Kırım): Kırım Türkçesi

Bu lehçeler arasında farklılıklar olsa da ortak kelime hazinesi, yapı ve dil ailesi bağı nedeniyle iletişim mümkündür. Ortak alfabe çalışmaları, çeviri kolaylıkları ve medya alışverişi bu yakınlığı pekiştiriyor.

İran

İran’da Azerbaycan Türkleri başta olmak üzere Güney Azerbaycan bölgesinde milyonlarca insan Türkçe'nin bir lehçesi olan Güney Azerbaycan Türkçesi'ni konuşuyor. Ayrıca Tahran, Tebriz, Urmiye gibi büyük şehirlerde Türkçe konuşan önemli diaspora toplulukları bulunuyor.

İran’daki Güney Azerbaycan Türkleri (Azeri Türkleri), Türk dil ailesinin önemli bir parçasını oluşturuyor. Tahminler farklılık gösterse de genellikle İran'daki Türkçe konuşan nüfusun 25 milyon civarında olduğu belirtilmektedir.

Rusya

Rusya Federasyonu içinde yaşayan birçok halk, Türk Dili Ailesi'ne ait lehçeler konuşur. Bunlar teknik olarak Türkiye Türkçesi'nden bazı farklılıklar gösterebilir ama Türkçe ile aynı dil ailesindendir.

Tataristan: Tatarca ~5 milyon konuşan

Başkurdistan: Başkurtça ~1.5 milyon konuşan

Altay Cumhuriyeti: Altay Türkçesi ~60.000 konuşan

Tuva Cumhuriyeti: Tuvaca ~250.000 konuşan

Yakutistan (Saha): Yakutça ~450.000 konuşan

Karaçay-Çerkes, Balkar: Karaçayca, Balkarca ~200.000+ konuşan

Kırım Tatarları: Kırım Tatarcası ~250.000 konuşan (Ukrayna ve Rusya dahil)

*Tahmini konuşan sayısına ilişkin kaynaklar: Rusya istatistik kurumu, UNESCO ve çeşitli etnolojik araştırmalar.

Rusya’da Türkiye Türkçesi konuşan bir göçmen nüfus vardır.

Ayrıca Rusya içinde Türkçenin Lehçeleri'ni konuşan milyonlarca kişi bulunmaktadır.

Bu lehçeler, Türkiye Türkçesi ile ortak sözcük ve yapı taşır; karşılıklı anlayış mümkündür.

Türk Diasporası: Göçle Yayılmış Türkçe

Türkçenin en yoğun konuşulduğu diğer yerler, göçle oluşan Türk topluluklarıdır.

Özellikle:

• Almanya (yaklaşık 3 milyon Türk kökenli)
• Fransa
• Belçika
• Hollanda
• Avusturya
• İsviçre
• Avustralya
• Kanada
• Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

gibi ülkelerde hem aile içinde hem de topluluk içinde Türkçe konuşulur. Bu topluluklar, iki dillilik ve kültürel aktarım açısından büyük bir rol oynamaktadır.

Türkçe Öğrenilen Ülkeler ve Kurumlar

Türkçe aynı zamanda öğrenilen bir yabancı dil olarak da yayılmaktadır. Yunus Emre Enstitüsü, TİKA ve Türkiye bursları sayesinde birçok ülkede Türkçe öğretimi yapılmaktadır.

Türkçe öğretimi yapılan ülkelerden bazıları:

• Balkanlar (Bosna-Hersek, Kuzey Makedonya, Arnavutluk, Kosova)
• Orta Doğu (Irak, Suriye, Lübnan)
• Afrika (Somali, Cibuti, Nijer)
• Asya (Pakistan, Bangladeş, Japonya, Kore, Çin)
• ABD, Rusya, Almanya (üniversitelerde Türk Dili ve Edebiyatı bölümleri)

Dünya Genelinde Kaç Kişi Türkçe Konuşuyor?

Dünya genelinde yaklaşık 250 milyon kişi Türk dil ailesine ait lehçeleri konuşmaktadır. Bunların içinde yaklaşık 100 milyon kişi doğrudan Türkiye Türkçesi'ne yakın lehçeleri konuşur.

Türkçe, Türk Dili ve Lehçeleri Demektir

Birçok kaynak “Türkçe konuşan ülkeler” deyince yalnızca Türkiye’yi kastederken, aslında Türk dünyasının tamamını ve Türk diaspoası'nın bulunduğu ülkeler dışlamış olur. Oysa Türkçe bir dil ailesidir. Onu bir tek lehçeyle özdeşleştirmek hem bilimsel hem de kültürel olarak eksik kalır.

Dilbilimi çevrelerindeki genel kabule göre “Türkçe” yalnızca Türkiye Türkçesi'ni değil, bütün Türk dillerini ve lehçelerini kapsayan bir üst terimdir.

Türkçe: Türk Dilleri Ailesi

Bu aileye Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Tatar Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, vb. dahildir.

Yani “Kazakça”, “Tatarca” gibi adlandırmalar aslında birer Türk lehçesidir (veya farklı standartlaşmış yazı dilleridir), ancak hepsi Türkçe’nin kollarıdır.

Türkçe Geniş Coğrafyalara Yayılmış Bir Kültürün Dilidir

Türkçe yalnızca birkaç ülkenin dili değildir. Ortak bir tarihin, kültürün ve hafızanın dünyanın çok çeşitli ülkelerindeki taşıyıcısıdır. Lehçeleriyle birlikte Türkçe, sınırları aşan bir dil ağına, hatta bir uygarlık haritasına dönüşmüş durumdadır.