Mutlak Butlan Ne Demek?
Bir sözleşme neden hiç doğmamış sayılır? “Mutlak butlan” denilen şeyin anlamı gerçekten sandığımız kadar karmaşık mı?
Hukuk metinlerinde sıkça karşılaşılan “mutlak butlan” ifadesi, günlük dilde pek kullanılmaz. Buna rağmen mahkeme kararlarında, ders kitaplarında ve dilekçelerde hala yerini korur.
Peki bu ifade ne anlama gelir? Türkçede karşılığı var mıdır?
Butlan Sözcüğü
- Sözcük: Butlan
- Köken: Yabancı Dil (Arapça)
- Türkçesi: Geçersizlik
TDK’ye Göre Anlamı
- (hukuk) Batıl olma durumu.
- (hukuk) Hukuki bir işlemin kurucu unsurlarında mevzuatta öngörülen şartlar sağlanmışken geçerlilik şartlarında yasada öngörülen zorunlu bir unsurun eksik olması durumu.
Kısaca:
Butlan, bir işlemin hukuken geçerli sayılmamasını ifade eder.
Mutlak Sözcüğü
- Sözcük: Mutlak
- Köken: Arapça
- Türkçesi: Salt, kesin
TDK’ye Göre Anlamı
- (sıfat) Salt
- (felsefe) Kendi başına var olan, başka bir şeye bağlı olmayan
- (zarf) Kesinlikle
Batıl ve Butlan: Aynı Kökten İki Sözcük
Her iki sözcük de Arapça “b-ṭ-l” (ب-ط-ل) kökünden gelir.
Bu kök, boşa çıkmak, geçersiz olmak, hükümsüz kalmak anlamlarını taşır.
- Batıl (باطل): s. Geçersiz olan şey
- Butlan (بطلان): s. Geçersiz olma durumu
Örnekler:
- Batıl inanç → Gerçeğe dayanmayan inanç
- Batıl sözleşme → Geçersiz sözleşme
Mutlak Butlan Ne Anlama Gelir?
Mutlak butlan, bir hukuki işlemin baştan itibaren geçersiz sayılmasıdır.
Yani işlem hiç doğmamış kabul edilir.
Bu durumda:
- Sonradan düzeltme mümkün değildir.
- Tarafların rızası sonucu değiştirmez.
- Mahkeme bunu kendiliğinden dikkate alır.
Nispi Butlan ile Farkı
Hukukta bir de nispi butlan vardır.
- Mutlak butlan: Baştan geçersizlik
- Nispi butlan: İptal edilene kadar geçerli sayılan işlem
Nispi butlanda, ilgili taraf isterse sözleşmeyi iptal ettirebilir.
İptal edilmezse işlem geçerliliğini sürdürür.
İngilizce Karşılıkları
- Butlan: Nullity / Invalidity (genel olarak “hükümsüzlük, geçersizlik”)
- Mutlak butlan: Absolute nullity / Void ab initio (“baştan itibaren geçersiz” sözleşme hiç doğmamış sayılır.)
- Nispi butlan: Voidable contract / Relative nullity (“iptal edilebilirlik” sözleşme iptal edilinceye kadar geçerli sayılır.)
Örnek:
- Türkçe: Bu sözleşme mutlak butlan ile batıldır.
- İngilizce: This contract is void ab initio due to absolute nullity.
Türkçede Karşılığı Var mı?
Evet.
- Butlan → Geçersizlik
- Mutlak butlan → Kesin geçersizlik
- Nispi butlan → İptal edilebilirlik
Bu karşılıklar anlam kaybına yol açmaz.
Bir metinde “mutlak butlan” yerine “kesin geçersizlik” yazıldığında, hukukçu da okur da aynı anlamı çıkarır.
Peki Neden Hâlâ “Butlan” Kullanılıyor?
1. Hukuki Gelenek
Osmanlı’dan miras kalan hukuk dili uzun süre Arapça ve Farsça terimlerle yürüdü.
Cumhuriyet döneminde kanunlar Türkçeleştirildi ama bazı kavramlar yerleşik olduğu için korundu.
2. Teknik Dil Alışkanlığı
“Geçersizlik” günlük dilde de kullanılan bir sözcük.
“Butlan” ise neredeyse yalnızca hukukta geçer.
Bu da terime daha dar ve teknik bir anlam yüklenmesine yol açar.
3. Mesleki Jargon
Hukuk dili yavaş değişir.
Kanunlarda ve yüksek yargı kararlarında “butlan” geçtiği sürece, uygulamada da yaşamaya devam eder.
Sonuç
“Butlan” sözcüğünün Türkçede tam karşılığı vardır.
Kullanılmamasının nedeni anlam eksikliği değil, alışkanlıktır.
Hukuk dili de canlı bir dildir.
“Baştan geçersizlik” gibi karşılıklar yerleştikçe, yabancı kökenli terimlerin kullanımı zamanla azalabilir.
